Бүгінде көп адам өзіне қызмет етіп, жеке кәсібін ашуды қалайды. Бірақ кәсіп бастауға тек идея жетпейді, қандай да бір табыс көзі болуы үшін аянбай еңбек етіп, бизнес-идеяны жетілдіріп, “пісіріп” алу керек.
Жеке кәсіп ашып, кәсіпкер атанғаннан кейін бірден табысқа кенелу үшін барлық кедергіні алдын ала жоспарлаған дұрыс.
Бизнес-идеяны тұжырымдау
Алдымен өзіңізге қызық, құнды идея тапқаныңыз жөн. Әйтпесе бизнесіңізге қызығушылық болмаса, іс құрдымға кетуі мүмкін. Өзіңізді шабыттандыратын, хоббиіңізге барынша сәйкес келетін іс бастаған дұрыс. Жаңа нәрсені ойлап табудың қажеті жоқ. Оның орнына, нарықта бар, қызығушылығыңызға сәйкес келетін бизнес түрін алып, оны дамыту, тұтынушыға қалай дұрыс жеткізу жолдарын ойлаңыз.
Нарықты талдау
Идеяны таңдап алған соң, нарыққа талдау жүргізу керек:
- тауардың қаншалықты сұранысқа ие екенін анықтау;
- бәсекелестікті бағалау;
- баға мен ассортиментіне көңіл бөлу.
Бұл өнімге сұраныс бар-жоғын түсінуге көмектеседі. Нарыққа дүкен аралап, тауар бағасы мен сапасына наза аудару арқылы, құпия сатып алушы болу арқылы немесе сауалнама жүргізіп-ақ талдау жасай аласыз.
Бизнес-жоспарын құру
Келесі қадам – бизнес-жоспар құру. Ол болашақта кәсібіңіз қалай дамитынын, мүмкін болатын тәуекелдерді алдын алуға мүмкіндік береді. Бұл – кәсіпкерлік бастаманы бағалаудың негізгі құжаты, жеке бизнес ашудың барлық кезеңін сипаттайтын нұсқаулық.
Бизнес-жоспар мынадан тұрады:
- жобаның негізі мақсаты;
- өнімді/қызметті әлеуетті сатып алушылардың саны;
- тұтынушыларды тартудың тәсілдері;
- бастапқы инвестицияның көлемі;
- болжамды кіріс.
Жобаны тіркеу
Қандай да бір кәсіпті ашсаңыз, оны ресми түрде тіркеу керек.
Алдымен кәсіптің түрін анықтау керек.
Жеке кәсіпкерлік. Жеке кәсіпкерлік есеп беруді жеңілдетуге, аз төлеммен жылдам тіркеуге, кез келген аймақта жұмыс істеуге мүмкіндігін береді. Барлық түскен пайда – кәсіпкердің жекеменшігі. Қажет болған жағдайда, ЖК оңай жабылады. Бір кемшілігі, сауданың жекелеген түрлеріне шектеу бар (ішімдік, дәрі-дәрмек) және міндетті сақтандыру жарналарын төлеу керек.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік. Ол бірнеше меншік иелерін, жарғылық капиталға жауапкершілікті, қызметтің кез келген түрін жүзеге асыру мүмкіндігін қарастырады. Кемшіліктері – тіркеу шығынының қымбат болуы, есеп жүргізудің күрделілігі және қосымша салық.
Шағын бизнес үшін оны тіркеудің қарапайым түрі – жеке кәсіпкерлік. Оның басты артықшылығы – қаржы жеткіліксіз болса да, бизнес бастау мүмкіндігі. Сонымен қатар, интернет-дүкен ашу үшін арнайы рұқсат немесе лицензия қажет емес.
Салық және есеп
Кәсібіңізді ашып, оны тіркегеннен кейін міндетті түрде салық төлеуді және есеп тапсыруды ұмытпау керек. Қазір салық төлеу оңай. Бар болғаны, Kaspi.kz қосымшасы арқылы жеке кәсіпкерлігіңізді тіркеп қоюыңыз керек.
Кәсібін жаңа бастаған Лаура әлі жеке кәсіпкер атағын алмағанын айтады. Ол кәсіпке кірмес бұрын, нарыққа талдау жүргізгісі келген.
“Байерлер (қымбат тауарды ресми дүкеннен сатып алуға көмектесетін маман – еск.) арқылы шетелден көп киім алатын едім. Кейін достарым мен жақындарыма көмектесетін болдым. Жақсы таныс байерден қалай сату керек, қай жерден тауар алу керегін үйреніп алған соң, өзім бастайын деп шештім. Бастағаныма үш ай болды, десе де табыс көзін көріп отырмын. Енді кәсібімді тіркеуім керек”, – дейді ол.
Ал кәсібін жаңадан ашқан Мәдина жеке кәсіпкерлікті тіркеу де, салық төлеу де оңай екенін айтады.
“Кәсібімді ашқаныма көп болған жоқ. Қазір бәрі оңай ғой. Бар болғаны Kaspi.kz қосымшасына кіріп, жеке кәсіпкерлігімді тіркедім, кейін ЭЦҚ кілтімді алдым. Оны Egov арқылы тіркесе де болады. Алғашқы есебімді шілдеде өткіздім, енді жарты жылдан кейін қайта өткізуім керек. Ал салықты ай сайын Kaspi.kz арқылы төлеп тұрамын”, – дейді кәсіпкер.
Егер бастапқыда кәсіп ашуға қаражатыңыз жеткіліксіз болса, онда мемлекет тарапынан “Бизнес жол картасы – 2025” бағдарламасы аясында қайтарымсыз гранттар, “Бастау Бизнес”, сондай-ақ, ауылшаруашылық кәсібіне де түрлі гранттар қарастырылған.
