ҚР Экология және табиғи ресурстар вице-министрі Г.Азидуллин ағымдағы жылдың вегетациялық кезеңін өткізу мәселелері бойынша Жамбыл облысында жұмыс сапарымен жүр, деп хабарлайды kazbusiness.kz порталы ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігінің баспасөз қызметіне сілтеме жасап.
Мәселен, ағымдағы жылдың 9 тамызындағы жағдай бойынша Талас өзенінің бассейні бойынша Киров су қоймасының көлемі 32,48 млн. м3 құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 144,8 млн.м3-ке аз (177,28 млн. м3).
Талас өзені бойынша тамыз айында 2022 жылғы кесте бойынша Қазақстанның қажеттілігі 45 м3 / сек құрайды, іс жүзінде су берілмейді – 0 м3/сек. Қазіргі уақытта Қырғызстанның Талас БУВХ қызметімен “Жамбыл ГРЭС” АҚ жұмысын қолдау үшін су қоймасынан кемінде 5 м3/сек су беру туралы келіссөздер жүргізілуде.
Сондай-ақ, Талас өзенінің арнасына судың түсуін ұлғайту мақсатында “Казводхоз” РМК филиалы мемлекеттік шекара бойында коллекторлық-дренаждық желілерді тазартуды жүргізеді, бұл Талас өзеніне судың түсуін 5-тен 8 м3/сек-ке дейін арттыруға мүмкіндік береді. Бұл шаралар су айналымы әдісімен егін шығынын азайтуға мүмкіндік береді.
Бүгінгі таңда Талас су торабындағы су көлемі коллекторлық сулармен толтыруды ескере отырып, 7,26 м3/сек құрайды, пропорционалды үлестердегі су және су айналымы әдісімен Жамбыл және Байзақ аудандарына бөлінеді, Талас ауданы суарудан толығымен ажыратылған.
Суармалы судың тапшылығын Байзақ, Талас және ішінара Жамбыл аудандары сезінеді, іс жүзінде Киров су қоймасынан судың жеткіліксіз жеткізілуіне байланысты шамамен 4 мың га пияз мен қант қызылшасына қауіп төніп тұр.
Шу өзенінің бассейні бойынша су Қордай ауданы үшін Георгиев магистралі (ТМК), Колос, Шортөбе каналдары арқылы және Меркі ауданы үшін ЗБЧК каналы арқылы беріледі.
Ағымдағы жылы сумен қамтамасыз етудегі негізгі проблема Қордай ауданының ТМК каналы бойынша қалыптасты, оның астында 28 мың гектар суармалы жер ілінді. Тамыз айында бұл арнаның қажеттілігі 14 м3/сек құрайды. Бірақ 26 маусымдағы кесте бойынша (мұнда 9 м3/сек тиесілі) іс жүзінде 7-ден 6 м3/сек-ке дейін, төмендеу бағытында ауытқулармен беріледі. 9 тамызда тұтыну 6,7 м3/сек құрады, және бұл шығынмен каналдың 60 км-ге су таратуды реттеу мүмкін болмады.
Су тапшылығына байланысты Қордай ауданының Сарыбұлақ, Бетқайнар, Қақпатас және Степное ауылдық округтері (шамамен 5 мың га) суарудан шығарылды.
Меркі ауданының ЗБЧК каналы бойынша Қырғызстаннан су соңғы 4-5 жыл ішінде келіп түскен жоқ. Оның астында 10 мың гектарға жуық суармалы жер тоқтатылды. Бұл жағдайдан шығу үшін филиал Збчк арнасын Ішкі көздерден – Аспара және Меркенка өзендерінен қоректендіреді.
Сумен қамтамасыз ету бойынша қалыптасқан сындарлы жағдайды ескере отырып және аталған аудандарда әлеуметтік шиеленісті болдырмау үшін ҚР Премьер-Министрі А. Смайыловтың тапсырмасы бойынша ведомствоаралық комиссия құрылды, ол ағымдағы жылдың 18-20 шілдесі аралығында Қордай, Байзақ және Талас аудандарының егіс алқаптарын көзбен шолып тексерді.
Жалпы, визуалды тексеру Қырғыз Республикасы тарапынан суармалы судың жеткіліксіз түсуіне байланысты егістіктерде қалыптасқан қолайсыз жағдай туралы растады. Жұмыс топтары жұмысының қорытындысы бойынша трансшекаралық көздерден суармалы судың жеткіліксіз берілуінен залал алған АШТӨ өтемақыларын бөлу туралы тиісті ұсыныстар енгізілетін болады.
“Жыл сайын су ресурстарының жетіспеушілігі барған сайын байқалады және біз жыл сайын ылғал сүйгіш дақылдарды егуді қысқартуды, ылғал үнемдейтін технологияларға көшуді, ауыспалы егістерді, суару режимдерін және басқа да мелиорациялық шараларды сақтауды ұсына отырып, бұл мәселені көтереміз”, – деп атап өтті вице-министр өңір өкілдерімен кездесу барысында.
Су тұтынудың өсіп келе жатқан көлемін ескере отырып, суармалы жерлерге толық түгендеу жүргізілетін болады.
Қазіргі уақытта “Қазсушар” РМК Жамбыл филиалында пилоттық жоба шеңберінде “Қазақстан Ғарыш Сапары” АҚ-мен бірлесіп, келесі вегетациялық кезеңде қолда бар суармалы алқаптарға су берудің қажетті көлемін есептеу үшін суармалы жерлердің нақты картасын анықтау үшін жұмыс жүргізілуде.
