Ең алдымен, “тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы” 04.05.2010 ж.№274-IV Заңында тұтынушылардың шағымдарын қараудың үш сатылы тетігі көзделгенін есте ұстаған жөн:
- сатушының тұтынушыдан шағымды (шағымды) өз бетінше немесе дауларды сотқа дейінгі реттеу субъектілерінің көмегімен қарауы (Заңның 42-4-бабы). Бұл ретте мұндай субъектілердің тізбесі сауда министрлігінің 24.08.2020 ж. №180-НҚ бұйрығымен бекітілген.;
- тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган – Департаменттің шағымды қарауы (шағыммен тұтынушы сатушыға шағыммен жүгінген күннен бастап 2 айдан кешіктірмей жүгінуге құқылы);
- тұтынушының сотқа жүгінуі (немесе тұтынушының атынан сотқа, сенімхат болған жағдайда, тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі қоғамдық бірлестік жүгіне алады).
- Тұтынушылардың құқықтарының бұзылуына шағымдарды қарау кезеңдердің реттілігін сақтай отырып, дәл осы тәртіппен жүргізіледі.
- “Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы” 04.05.2010 ж. №274-IV Заңының 41-бабына сәйкес қоғамдық бірлестіктер тұтынушылардың құқықтары мен мүдделерін қорғау бойынша қоғамдық бақылау шеңберінде тексерулер жүргізуге құқылы. Алайда, тексеру жүргізу заңнаманы сақтай отырып жүргізілуі тиіс:
- бірлестік өкілдерінің сапары күніне дейін 1 жұмыс күнінен кешіктірмей бұл туралы кәсіпкерге ескерту жасалуы тиіс;
- ескертуде бақылау жүргізу негіздері және комиссия құрамы (кемінде 3 адам)көрсетілуі тиіс;
- сондай-ақ комиссия құру туралы құжаттың көшірмесі жіберілуі және бақылау жүргізу күні көрсетілуі тиіс.
Сондай-ақ, кәсіпкерлер қоғамдық бірлестіктер ұсынатын тұтынушылардың құқықтарын бұзу фактісін растайтын фотоматериалдар бұзушылықтың дәлелі бола алмайтындығын білуі керек, өйткені олар бүлінген тауардың осы күні дәл осы жерде сатылғанын сенімді түрде бағалауға мүмкіндік бермейді. Демек, шағымдар негізсіз.
- Кәсіпкерлерге өтеуге қойылатын шығыстар сомасына келетін болсақ, заңда сатушыны сатып алушыға шығындарды өтеуге міндеттейтін норма бар(04.05.2010 ж. №274-IV Заңның 24-бабының 6-тармағы). Бірақ бұл үшін қажет:
- нақты тұтынушыға залал (зиян) келтіру фактісін растайтын құжаттардың болуы;
- есептелген шығындардың (келтірілген зиянның) мөлшерін негіздеу.
- наразылықта мүддесінде қоғамдық бірлестік әрекет ететін нақты субъектінің (тұлғаның) сәйкестендіру деректерін көрсету.
Осылайша, қоғамдық бірлестіктердің кәсіпкерлерге ескертусіз, қоғамдық бірлестік сауда министрлігінің 24.08.2020 ж. №180-НҚ бұйрығымен бекітілген тізбеге енгізілместен және тұтынушылардың шағымдарын қарау кезеңдерін сақтамай тексерістері заңсыз болып табылады. Сотқа дейінгі шығыстарды төлеу жөніндегі талаптар да негізсіз болып табылады.
Егер кәсіпкер осындай әрекеттерге тап болса, өз қаласының Ұлттық Кәсіпкерлер палатасына шағымдану қажет.
