Қай мемлекеттің болмасын банк жүйесі өзара бәсекелестік танытады. Клиентті өз қақпанына түсіріп, мойнына «несие» атты қамыт ілу мақсатында түрлі айлаларға барады.
Мысалы, АҚШ-та кредит картасын рәсімдегенде түрлі бонустар ұсынады: карта ашып, 3 ай ішінде 3 мың доллар жұмсап, 500 долларын қайта алу деген сыңайлы. Одан бөлек басқа банктегі несиесін нөл пайыздық немесе жеңілдетілген пайыздық үстемеақымен қайта қаржыландыруға болады. 1-50 мың доллар аралығындағы тұрмыстық несиені 6-8 пайызбен 5 жылға дейін рәсімдеуге болады. Несиені рәсімдеуге қажетті жылдық табыс мөлшері 10 мың доллар шамасында болуы тиіс.
Ақша санауға шебер деген немістердің өзі несие қамытын мойнына алуға қымсынбайды. Германияның банк саласы мамандарының ассосациясының мәліметінше, мемлекетте тұрмыстық несие рәсімдеу жылдан жылға танымалдылыққа ие бола бастады. Германияда тұрмыстық несиенің орташа мөлшерлемесі 1-5 жыл аралығы мен 4,8 пайызды құраса, 5 жылдан асса 7 пайызға тең. Creditreform несие тарихы экономикалық бюросының есептеуінше, 7 жылдың қорытындысы бойынша 7 миллионға жуық неміс өздерінің қаржылық міндеттемелері бойынша төлем қабілетсіздігінің шегіне жетті. Қарыздың жалпы көлемі шамамен 210 миллион еуроны құрады. Біріншіден, олар жалдау ақысын, ипотеканы төлемеумен, сондай-ақ ағымдағы несие шотының артық шығынымен байланысты, ол үшін мөлшерлеме жылдық 10-12 пайызға дейін көтерілді.
Қытайда тұрмыстық несиенің мөлшерлемесі 3-4 пайызды құрайды. Оған қоса банктер кленттердің төлем қабілеттілігін бағалауға келгенде адалдық танытады. Былтырғы жылы қытай халқының елдің номиналды ЖІӨ-нің 55,8 пайызын құрады. CEIC экономикалық деректердің статистикалық базасының баяндамасында бұл көрсеткіш алдыңғы жылмен салыстырғанда 3,7 пайызға артық.
Әлем мемлекеттеріне жеке-жеке тоқталар болсақ:
АҚШ. Американдықтар үшін несиенің әдетке айналғаны соншалық, олар қорықпай кредиттік карталар рәсімдейді. Несие картасының саны әр американдықта оннан асуы мүмкін. Өз кезегінде қазақстандықтарда керісінше. Несие картасын екінің бірі ғана аштырада. Бұл АҚШ халқының қағаз ақшадан гөрі электронды төлемге көшкендігін көрсетеді. Сондай-ақ, көбінің несие тарихы таза болғандығына байланысты банктерде оларға кредитті үсті-үстіне бере береді.
Швеция. Бұл мемлекеттің банктерінде ипотекалық несиелендіруі көпшілікті қызықтырады. Өйткені Швецияда 70 жасқа дейін ипотекалық несие рәсімдей алады. Егер несиені төлеуші қайтыс болған жағдайда қарызы туған-туысына беріледі.
Франция. Бұл мемлекетте несие рәсімдеуге өте қатаң қарайды. Мысалы, 350 еуро қаражат қажет болды. Ақшаны оңай әрі төлемді 5-10 ай төлеуді ұсынуы мүмкін. Францияның кішкентай қалашығында несие алдыңыз делік. Рәсімдеген несиеге байланысты төлем айларын ұсынады. Бірінші айында қарыз алушы бір цент те төлемейді. Келесі айдан бастап несиесін төлей бастайды. Мысалы 6 қарашада несие алса, төлеуші 6 желтоқсан күні 70 еуро көлемінде бірінші төлем жасауы тиіс.
Израиль. Бұл мемлекетте пайыздық мөлшерлемесіз несие алуға мүмкіндікке ие адамдар тізімі құрылған. Өйткені, Израильде жекеменшік мүлікті сатып алуға арналған несиенің пайыздық үстемесі 80 пайызды құрайды. Яғни, алатын мүлікжайдың бағасымен пара-пар.
Қытай. Қытайдың несие рәсімдеуге қатысты өз заңдары бар. Мемлекет халқы жылдап ақша жинағанды жөн көреді. Өйткені қиындатылған несие жүйесіне жолағысы келмейді. Соған байланысты бүгінде банктер талаптарын қайта қарастырып, қажетті құжаттар санын азайтқан. Десе де, бұл әрекет те еш нәтиже бермеді. Себебі қытайлықтар ақша жинап, қажетті заттарын өз қаражаттарына алғанды дұрыс санайды.
Жапония. Мұнда несие мүлдем қажет емес. Өйткені жапондықтарда қаржы үнемдеудің өз жүйесі бар. Мамандардың есептеуінше, бір адамға 120 мың доллардан келеді екен. Бұл дегеніміз аз қаржы емес-ті.
Болгария. Кредит жүйесі дағдарысқа байланысты құлдырауға ұшыраған. Оған қоса несиені уақытында төлемеген қарызданушылардың пайызы да өскен. Қазіргі уақытта банктер жобаларға ғана несие рәсімдеуге көшкен.
Германия. Неміс банктері баспана алуға жақсы мүмкіндіктер қарастырған. Мысалы 15 жылға жыл сайынғы пайыздық мөлшерлемесі 4,15 пайызбен несие рәсімделеді.
