1. Компанияның беделін және ол ұсынатын ақпараттың дәйектілігін зерделеңіз. Депозит тартуға құқығы бар барлық қаржы ұйымының ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі арқылы қаржы реттеушісінің лицензиясы болуға тиіс.
Егер сізде қаржы пирамидасымен байланыс жасағаныңыз жөнінде күмән пайда болса, құқық қорғау органдарына және қаржы реттеушісіне дереу өтініш беруіңіз қажет.
2. Компанияның иелері мен басшылығы туралы ақпараты зерделеңіз, сондай-ақ оның қайда тіркелген біліңіз. Егер басшылық туралы деректер құпия болса, ал компанияның өзі әлдебір оффшорлық аймақта тіркелсе, онда оған ақшаңызды орналастыру алдына ойланыңыз. Компанияларды оффшорлық аймақтарда тіркеу рәсімі барынша жеңілдетілген, ал нақты иесінің атын немесе осы құрылымның артында кім тұрғанын білу өте күрделі. Сондықтан компанияның барлық жарғылық және құрылтай құжаттарын ұсынуды міндетті түрде сұраңыз.
Бірінші кезекте, компанияның лицензияланғанын не лицензияланбағанын және өз қызметін қандай нормативтік және рұқсат беру құжаттарының негізінде жүзеге асыратынын біліңіз. Сондай-ақ компанияның есептілігімен танысқан және пайданы қайдан және қанша табатынын білген дұрыс.
3. Егер инвестициялардың кепілдік берілген жоғары кірістілігіне уәде берсе, одан сақтану керек. Алаяқтар психологияны жақсы біледі және адамның жылдам әрі оңай байып кету ниетімен ойнайды. Сондықтан пирамидалар жылдық 20, 50, 100% кірістілік болады деп оңай уәде береді, себебі бұл уәдені орындамайды.
Егер компания қызметінің ерекшелігі айқын болмаса, ақша салудан бас тарту керек. Ақшаны қайтарудың нақты тетігінің болмауына сақтықпен қарау керек. Мысалы, егер қаражат белгілі бір сомаға қол жеткізгеннен кейін қайтарылады деп жазылса. Сіздің салынған қаражатты басқару және қажет болған кезде оны алу мүмкіндігіңіз болуға тиіс. Осындай деректер әдетте шартта жазылады. Құжатқа қол қояр алдында оны мұқият зерделеу, ал түсініксіз тармақтар болған кезде, мамандардан консультация алу қажет.
Шақыру жарнамасы – бұл жоғары пайыз алуға негіз емес, уәделердің орындалуына күмән екені есіңізде болсын.
4. Жаңа салымшыларды тарту үшін сыйақы ұсына ма? Бас тартыңыз – бұл Сізді қаржы пирамидасына тартудың бұлтартпас айғағы.
5. Қарыз шартын ұсына ма? Бұл пирамида құрудың ең көп таралған әдісі екенін біліңіз. Әдетте, шарт жасасқан компанияның «сүттен ақ, судан таза» шыға алуы үшін мұндай қарыз шарты түрлі дәлсіздіктермен және ескертулермен жасалады.
Сондықтан қаржылық қызметтерді тұтынушылар шарттың талаптарымен мұқият танысып, түсініксіз позициялар болған жағдайда, тәуекел етпеуі және оларға өз ақшасын бермеуі қажет.
6. Компания корпоративтік іс-шараларға, әртүрлі жүлделердің, сыйлықтардың, жолдамалардың ұтыс ойынына қатысуға шақыра ма? Бас тартыңыз!
Бұл –пирамидаға жаңа салымшыларды тартудың ең танымал тәсілдерінің бірі.
Осылайша, бір жағынан, «табысты және кірісі мол компанияның» бейнесі қалыптасады. Ал екінші жағынан – басынан бастап пирамидаға күмән білдірген қатысушылардың «корпоративтік рухын» нығайтады, мұның бәрі пирамиданың күйреуімен аяқталатыны бесенеден белгілі.
7. Компанияның ақшаны қалай қабылдайтынына назар аударыңыз. Көптеген күмәнді компаниялар қолма-қол ақша қабылдайды немесе өз қызметінде компаниялардың банктердегі арнайы есеп-шоттарын және анық бухгалтерлік есептілікті қолданбай, әр түрлі интернет – төлемдер мен аударымдар жүйесін пайдаланады.
