Біздің әрқайсымыздың ай сайынғы қажеттіліктерімізге бөлетін белгілі бір кірістеріміз бар. Кейбіреулер тіпті ақша жинап, мақсаттар мен армандарға ақша жинай алады, ал басқалары айлықтан айлыққа дейін деп күн кешеді. Бұл процесті қалай дұрыс ұйымдастыруға және ақшаңызды сауатты және тиімді басқаруға болады?
Бұл модель сізді қаржылық еркіндікке жетелейтін үш капитал – «китке» негізделген.
Бірінші «кит» — сіздің ағымдағы капиталыңыз. Сізде ай сайынғы шығындар үшін қолыңызда және қол жетімді жерде ақша болуы керек. Мысалы, сіз өзіңізге немесе жақындарыңызға жаңа киім сатып алуды, кафеге/мейрамханаға баруды, туыстарыңыз бен достарыңыздың туған күніне сыйлықтар сатып алуды, егер бар болса, кредит бойынша төлем жасауды жоспарлап отырсыз. Сонымен қатар, сіз күнделікті жолақы мен түскі асқа жұмсайсыз. Барлық шығындарды алдын-ала есептеңіз, бөлінген соманы конвертке, банктік шотқа салыңыз және жоспарланған бюджеттен асып кетпеңіз. Бұл сізге импульсивті және бір сәттік шығындардан аулақ болуға көмектеседі.
Екінші «кит» — бұл резервтік капитал, қаржылық қауіпсіздік жастықшасы, яғни жұмсауға болмайтын қор, ол сіздің ресми жалақыңыздың кем дегенде 6-ындай болуы тиіс. Қаржылық жастықша сізге ертеңгі күнге деген сенімділік береді. Мысалды алыстан іздеудің керегі жоқ, пандемия кезінде кейбір адамдар ақшадан қиналды, өйткені олар жұмысынан айырылды немесе олардың қызметіне уақытша тыйым салынды.
Үшінші «кит» – пассив капитал. Пассив кіріс «бір рет жасалды – сіз әрқашан аласыз» қағидаты бойынша әр түрлі құралдардан қалыптасады. Ол жұмсау үшін қосымша табыс көзін табу мақсатында ғана қалыптаспайды, оны автокөлік сатып алу, шетелде демалу, өзін-өзі дамыту сияқты қаржылық мақсаттарыңызды жүзеге асыру үшін ақша табудың тәсілі ретінде қарастырыңыз.
Пассив кірісті жоспарлауға байыпты қарау керек. Алдымен оны қалыптастыру үшін қанша қаражат қажет екенін және сізде осындай сома бар-жоғын анықтау керек. Егер жоқ болса, оны негізгі кірістен жинау керек. Қанша уақыт және қандай жиілікпен – бұл нәтижесінде сіздің қандай пассив кіріс алғыңыз келетініне байланысты
Жеке немесе отбасылық бюджетті қалыптастыруға кедергі келтіретін үш себеп:
Бірінші себеп – импульсивтілік. Осы мінезімізден біз жалақының барлығын көбінесе күнделікті шығындарға жұмсаймыз. Барлығына дәл қазір және бірден, ымырасыз қол жеткізгіміз келеді. Бұл фактордан құтылу өте қиын болуы мүмкін.
Кеңес: Ең жақсы әдіс – шығындарды жоспарлау, басымдық беру және оңтайландыру.
Екінші себеп – сеніп қалу. Тез әрі оңай олжа табу үшін азаматтар өз ақшаларын алаяқтарға сеніп тапсырып, оларды күмәнді ұйымдарға салуы мүмкін. Соңғы уақытта алаяқтар танымал блогерлер, атақты адамдардың аттары мен фотоларын пайдаланып, экономиканың түрлі секторларындағы белгілі қазақстандық кәсіпорындар брендтерінің атын жамылып таңғажайып құралдарға инвестиция құю туралы ұсыныстарды жарнамалайды.
Кеңес: Кез келген ақпаратқа сын тұрғысынан қараңыз, әсіресе сізге аз ғана салым салу арқылы қысқа мерзім ішінде жоғары әрі кепілді табысқа қол жеткізетініңізге және достарыңызды тартқаныңыз үшін бонустардың берілетініне уәде беретін болса, мұқият болыңыз.
Үшінші себеп – жайлы орта. Сіздің тұрақты жұмысыңыз бар, сіз ай сайын жалақы аласыз және ортаңыз өзіңізге жайлы. Бірақ күтпеген жағдайлардың орын алу немесе негізгі кірісті жоғалту қаупі бар, олар сізді қаржылық тепе-теңдіктен айыруы мүмкін.
Кеңес: Үнемі өзіңізді дамытумен айналысыңыз, шет тілдерін үйреніңіз, өзіңіздің кәсіби қызметіңіздегі жаңа үрдістерді бақылап отырыңыз, нарықтың сұраныстарын зерттеңіз және өз дағдыларыңызды дәл қазіргі уақытта барынша сұранысқа ие салада қолдануға тырысыңыз.
