Түркиядағы президент сайлауына тек түрік халқы емес, Қазақстандық жұртшылық та көз тігіп отыр. Бауырлас мемлекеттегі саяси өзгерістер Түркиямен саяси-экономикалық тығыз байланысы бар қазақстандықтар үшін де маңызды екені анық. Осы орайда, еліміздің қоғам белсенділері мен саясаттанушылар бұл саяси науқанға қатысты пікірлерімен бөлісті.
Танымал қазақстандық саясаттанушы Досым Сәтпаевтың пікірінше, президент сайлауында қай кандидат жеңсе де, Түркия түркі мемлекеттерінің ұйымын күшейту бағытын жалғастырады. Бұл ұйымның болуы Орталық Азия елдеріне де, Түркияның өзіне де пайдалы.
– Түркияның Еуропалық Одаққа қосылу бастамасы сәтсіз болды. Сыртқы саяси сәтсіздіктен кейін Түркия тарапынан түркі мемлекеттерінің ынтымақтастығын күшейту процесі басталды. Ол Ердоғанға дейін түркітілдес елдердің ынтымақтастық кеңесі форматында болды. Тек 2021 жылы ғана осы кеңестің негізінде Түркі мемлекеттерінің ұйымы пайда болып қана қоймай, ол Украинада соғыс басталғаннан кейін, ең алдымен Транскаспий халықаралық көлік бағыты (ТХКБ) шеңберінде баламалы көліктік-логистикалық маршруттарды дамытудың маңызды құралы ретінде одан да үлкен маңызға ие болды, ― деп атап өтті Досым Сәтпаев.
Ал саяси шолушы Қуат Домбай бірыңғай оппозиция өкілі Кемал Кылычдароғулы жеңіске жеткен жағдайда, Түркияның түркі әлемін біріктірудегі белсенділі азаюы мүмкін екенін айтады.
– Кемал Кылычдароғлу жеңіске жеткен жағдайда түркі әлемі аясындағы белсенді интеграцияның төмендеуіне әкеледі. Сарапшылардың пікірінше, бұл екінші немесе тіпті үшінші планға ауысуы мүмкін. Сондықтан биыл наурыз айында Анкарада Түркі мемлекеттері ұйымының кезектен тыс саммитін (ОТГ) өткізу туралы шешім қабылданды. Онда Орталық Азия елдері Төтенше жағдайларда көмек қорын құру туралы мәлімдеді. Шын мәнінде, бұл кездесу президенттік сайлау қарсаңында Режеп Ердоғанға саяси қолдау көрсету актісінің көрінісі болды – дейді Қ.Домбай.
Дегенмен қоғам белсендісі экономикалық жағынан қандай басшы келсе де Түркия мен Орта Азия елдерінің арасындағы қарым-қатынас айтарылқытай өзгермейтінін айтады.
– Әрине, Түркия мен Орталық Азия арасындағы экономикалық ынтымақтастықтың түбегейлі өзгеруі, тіпті түрік көшбасшысы ауысқан жағдайда да болмайды. Біздің елдеріміз бен батыс мемлекеттерің мұнай мен газдың баламалы жолын табуға тырысуы, сондай-ақ Ресейдің санкцияларын айналып өтіп, Қытай экспортын құруға деген ұмтылысы Транскаспий халықаралық көлік дәлізін (ТХКД) құруды өзектендірді. Қазірдің өзінде Түркия Қазақстанның негізгі сауда-экономикалық серіктестерінің бірі және түрік бизнесі Қазақстанда кеңінен дамыған. Біздің елдеріміз арасындағы екіжақты тауар айналымы 6,3 млрд долларды құрайды. ал ТХКД іске асырылған жағдайда бұл көрсеткіш 10 млрд-қа дейін өседі, – деп атап өтті ол.
