«Көгілдір фишкалар» терминімен инвестициялауды енді бастаған инвесторлар, әдетте, қор биржасында сауда-саттыққа кіріскен кезде танысады. Бұл дәстүр бойынша бағалы қағаздарды сатып алушылар арасындағы ең құнды акциялар болып табылады.
Сенімді компаниялардың акцияларын казинодағы фишкаларға ұқсас көгілдір фишкалар деп атап кеткен, ол жердегі мұндай түсті жетондар ең қымбат болып саналады. Биржадағы айналымға бұл термин 1920 жылдардан бастап кірген.
Көгілдір фишкалар немесе blue chips – елдің, өңірдің немесе бүкіл әлемнің ірі, тұрақты, сондай-ақ сенімді компанияларының әдеттегі акциялары.
Мұндай компаниялардың негізгі сипаттамалары :
Ол нарықта бұрыннан белгілі және оның беделі жоғары.
Оның капиталдануы жоғары, және кірісі тұрақты болады.
Әдетте, ол өз саласында алдыңғы қатарда.
Оның акцияларының өтімділігі жоғары және бағасы қатты өзгермейді, яғни оның құбылмалылық деңгейі төмен.
Өтімділік инвестордың осы компанияның бағалы қағазын сатып алу бағасы мен сату бағасының арасындағы болмашы айырмашылықпен тез сату мүмкіндігін білдіреді. Әдетте, көгілдір фишкаларға, сұраныс жоғары болады, демек олардың бағасы жоғары болғандықтан оларды тез сатуға болады. Көгілдір фишкалармен инвесторлар әдетте көп мәмілелер жасасады.
Капиталдану деген компаниялардың барлық акцияларының құны екенін айтып өтелік. Алайда, бағалы қағаздар құнының жоғары болуы компанияның сенімділігінің көрсеткіші емес, себебі акцияның бағасы болашақтағы табысты ескеріп өсуі мүмкін. «Көгілдір фишкалардың» жоғары капиталдануы бұл компаниялардың кірісінің айтарлықтай жоғары екендігін білдіреді, ол миллиардтаған АҚШ долларымен есептеліп, оларда меншікті үлкен активтері болады. Осының барлығы инвесторларға бұл компаниялардың акциялары құнсызданбайды және олардың баға белгілеулері күрт құлдырамайды деген нық сенім береді.
Көгілдір фишкаларды сонымен бірге қор нарығының индикаторлары деп атайды. Олар бүкіл нарықтағы ахуалға әсер етіп тұрады, себебі ірі компаниялардың акцияларына баға көтерілсе, онда «екінші эшелонның», яғни аса ірі емес компаниялардың акцияларының бағасы да өседі деп саналады.
Көгілдір фишкаларды қайдан көруге болады?
Дәстүр бойынша, ұлттық және әлемдік биржалар көбінесе өздерінің арнайы индекстеріне көгілдір фишкаларды қосады, оған тек инвесторлардың жоғары сеніміне кірген таңдаулы компаниялар кіреді. Бірақ бұл тізім тұрақты емес, кейбір компаниялар индекстен шығып қалуы, кейбіреулері оған кіруі мүмкін.
Танымал индекстердің ішінде, мысалы, Доу Джонстың (Dow Jones Industrial Average немесе DJI) өнеркәсіптік индексін атауға болады. Бүгінгі күні оған АҚШ-тың ең көп капиталы бар 30-ға жуық компаниясы, оның ішінде Coca-Cola, Apple, Boeing, Microsoft, Nike, Visa, Walt Disney және басқалары кіреді.
Ал Еуропада ірі компаниялары бар осындай индекс болып EURO STOXX 50 компаниясы саналады. Оған Еуроаймақтан 50 компания кіреді, оның ішінде Total, Volkswagen, Telefonica, Siemens және басқалары. Ұлыбританияда осындай индекстің аналогы деп FTSE 100-ді атауға болады, оған, мысалы, British American Tobacco, Burberry, Vodafone сияқты компаниялар кіреді. Жапонияда инвесторлар Honda, Sony, Panasonic, Toyota, Nissan және басқалары сияқты компаниялардың бағалы қағаздарынан тұратын Nikkei 225 индексіне сенім білдіреді.
Қазақстанда ең өтімді акциялардың тізімін Қазақстан қор биржасының (KASE) сайтынан көруге болады. Көгілдір фишкалар – бұл KASE өкілдік тізіміне кіретін қазақстандық ірі эмитент-компаниялардың акциялары. Қазіргі уақытта оған қызметі экономиканың негізгі секторларына жататын: Банк ЦентрКредит, Халық Банк, KCell, KEGOK, Kaspi.kz, «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК, Қазақтелеком, ҚазТрансОйл сияқты 8 эмитенттің қағаздары кіреді.
